Tweet

Najvažniji i najpoznatiji oblici participacije su, kako je već navedeno: skupštine i zborovi građana, javne rasprave, građanska inicijativa (direktna i indirektna), referendum (obavezni i savetodavni), poreski referendum. Zanimlјivo je videti čemu ovi oblici služe, koje sadržaje mogu imati, koju moć imaju i kakva su uporedna iskustva u njihovom korišćenju.

1. Skupštine građana

Skupština građana predstavlјa oblik organizacije svih punoletnih građana jedne lokalne zajednice rada odlučivanja o određenim pitanjima. Još je Žan Žak Ruso u ovom obliku video jedini adekvatni izraz suvereniteta građana. Ovaj oblik je danas prisutan kao oblik organizacije u jednom broju zemalјa koje imaju dosta razvijenu tradiciju neposredne demokratije. Kao što je pomenuto, Švajcarska u manjim opštinama ima skupštinu svih građana koja je osnovni organ odlučivanja. Pored toga i u dva mala švajcarska kantona (Glaris i Appenzell Inner-Rhodes), se na skupu svih građana (Landsgemeinde) donose zakoni i vrši klasična predstavnička vlast. Ovaj vid direktne demokratije takođe postoji i u opštinama Nove Engleske u SAD (town meeting).

U svim ostalim zemlјama se skupštine građana pojavlјuju tek kao oblik dopune posredne demokratije, te su malo jači vid zborova građana. Na skupštinama se pretresaju aktuelna pitanja, podnose predlozi, kritike, inicijative i donose odluke. U ovom obliku skupštine postoje na Islandu i u ostalim skandinavskim zemlјama (Danska, Norveška, Švedska, Finska) kao i nekim engleskim parohijama i oblicima mesne samouprave (kakva je bila mesna zajednica u socijalističkoj Jugoslaviji).

2. Zborovi građana

Zborovi građana predstavlјaju skupove građana, koji se sazivaju za uže delove područja opštine radi raspravlјanja i davanja predloga o pitanjima iz nadležnosti organa opštine. Najveći broj država nema skupštine već ima zborove koji predstavlјaju osnovni ambijent za pretresanje nekih bitnih pitanja, davanje inicijativa, predloga, peticija i odluka.

Uloga zborova građana se iscrplјuje u davanju predloga o pitanjima iz nadležnosti organa opštine, na osnovu prethodnog raspravlјanja. Tom ulogom su obuhvaćene dve faze procesa odlučivanja (raspravlјanje i predlaganje), ali ne i treća faza tog procesa (odlučivanje). Zborovi građana su oblik okuplјanja građana i zakon obično uređuje proceduru sazivanja zbora, definiše koji organ je zadužen za sazivanje zbora i po kojoj proceduri i način odlučivanja. Sazivač često predlaže dnevni red zbora, opštinska uprava ili stručna služba niža od opštinskog nivoa (npr. mesna zajenica) može biti zadužena za davanje stručne pomoći u formulisanju predloga, inicijativa, zatim u razradi alternativa i konačnih odluka. Ova procedura se posebno precizira ako se predviđaju sadržaji koji su bitni za kvalitet života lokalne zajednice i građana.

Zahtevi i predlozi formulisani na zborovima građana najčešće se odnose na konkretne probleme, a što je razvijenija demokratija sadržaji kojima se bave zborovi su sve kompleksniji i važniji za život građana. U zemlјama koje samo formalno uklјučuju ove organe, zborovi se bave nebitnim pitanjima, tako da je njihova posećenost po pravilu mala a moć nikakva. Zborovi najčešće usvajaju zahteve i predloge većinom glasova prisutnih građana na zboru, i to javnim glasanjem. Ovi predlozi i zahtevi su po pravilu upućeni opštinskim organima radi korekcije načina rada, podizanja kvaliteta rada opštinskih organa, službi i javnih preduzeća, rešavanja konkretnih pitanja važnih za građane ili izmene opštinskih propisa.